कोरोना विरुद्धको लडाईमा सुदूरपश्चिम

नयाँ कोरोना भाइरस (कोभिड १९) चीनको वुहान शहरबाट सन् २०१९ डिसेम्वरमा देखा परेको महामारी रोग हो । यो महामारीले हालसम्म झन्डै २० लाख संक्रमित भएका छन् । उपचारपछि पाँच लाखजति निको भएका छन् भने एक लाख जनाले कोरोनाको महामारीका कारण मृत्यु भएको छ । विश्व स्वास्थ्य संगठन तथ्यांकले संक्रमित भएका ९५ प्रतिसत सामान्य अवस्थाका, ५ प्रतिसत उच्च जोखिममा रहेका विरामी २ प्रतिसतजतिको संक्रमितको मृत्यु भएको तथ्यांङले देखाउँछ । नेपालमा ९ जनामा यो संक्रमण देखिएको छ । जसमा एक जनानिको भइसकेको र ८ जना उपचार भइरहेको छ ।
सुदूरपश्चिम सरकारले मुख्यमन्त्रीको अध्यक्षतामा ०७६ चैत ७ गते कोरोना भाइरस रोग नियन्त्रण तथा व्यवस्थापन समिति बैठक बसी कोरोना भाईस विरुद्धको महामारी नियन्त्रण तथा रोकथामका लागि २८ वटा निर्णय गरेको थियो । उक्त निर्णायले सामाग्री आवश्यकताको व्यवस्थापन, कोरोना महामारी विरुद्ध स्थानीय तहमा आइसोलेसन र क्वरेन्टीन निर्माण गर्ने र राहत व्यवस्थापन र भारतबाट आएको उद्धार र जोखिन रोकथाम गर्ने विषयमा निर्णय भएको थियो । हाल उक्त निर्णय कार्यान्वयन भएनभएको मुल्याङकन तथा समीक्षा हुन जरुरी छ ।
स्वास्थ्य अधिकार संघ, प्रदेश तथा स्थानीयको एकल तथा साझा मौलिक अधिकारका रुपमा संवैधानिक व्यवस्था हो । राज्यका तिनै तहका सरकारले आवश्यक समन्वय सहकार्य गरेर मात्र यो महामारीको विरुद्धको लडाईमा सुदूरपश्चिमबासीले जित्न सकिन्छ । एकद्धार प्रणालीबाट गरीव जनताको गासवासको व्यवस्था गरौ । प्रदेश सांसद विकास कोष र संघिय सांसद विकास कोषलाई कोरोना महामारी विरुद्धको प्रयोग गरौ । राहत वितरण प्रभावकारी भएन भएको प्रभावकारी अनुगमन समितिले अनुगमन हुन जरुरी छ । राहतमा राजनीतिक रोक्न जरुरी छ ।
हाम्रो इतिहास जिउँदै छ । यही नालापानी र देउथलको युद्धमा आधुनिक हातहतियार भएका अंग्रेजसंगको युद्धमा नेपालीले खुकुरी कै भरमा वीरता देखाएको वीरगाथा पढेका छौ । यो बेलाको लडाईमा हामी सबै घरमा बसेर युद्ध लड्नु पर्ने र शंका लागेका विरामीले अस्पातलको आइसोलेसनमा आत्मसमर्पण गरे मात्र युद्ध जित्ने छौ ।
कोरोना संक्रमित अवस्था हेर्दा सुदूरपश्चिम प्रदेशमा मात्र ४ जना रहेको छन् । जसमा कैलालीका ३ जना र १ जना कंचनपुरबासीमा कोराना लक्ष्यण देखिएको छ । विदेशवाट आएका धनगढीका युवाको आफन्तलाई कोरोना देखिएसंगै नेपाल कोरोना संक्रमण दोस्रो चरणमा प्रवेश गरेको छ ।
सुदूर गाम्रीण भेग तथा दुर्गम पहाडी जिल्लाबाट कोरोना संकास्पद विरामीहरु देखा परेमा उद्धार गर्ने सुदूरपश्चिमा ८८ वटा स्थानीय तह, ९ वटा जिल्ला समन्वय समितिका पदाधिकारी ७३४ वटा वडाका समिति परिचाल नहुन जरुरी छ । भौगिलिताका विकटतालाई ध्यान दिएर प्रदेशको मध्य भागमा पर्ने दुई वा तीन वटा पहाडी जिल्लामा कोराना चेक जाँचसहितको आईसीयु र भेन्टीलेटेर उपकरणसहित अस्पतालको व्यवस्थापन गर्नु जरुरी छ । प्रदेश सरकारले विकट गाउँवाट उद्दारका लागि आवश्यक सवारी साधन व्यवस्थापन, गाउँगाउँबाट वोकेर ल्याउने स्टेचर र व्यक्तिगत सुरक्षा उपकरण सहित स्वम्सेवक निर्माण गर्नु पर्छ ।
स्थानीय तहमा वडाध्यक्षको नेतृत्वमा स्वास्थ्यकर्मी र सुरक्षाकर्मी सहितको इमरजेन्सी उद्धार टोली निर्माण गर्नु पर्छ । प्रदेश सरकारले धनगढी ,महेन्द्रनगर र अत्तरियामा रहेका निजी अस्पतालमा रहेका स्वास्थ्यकर्मी र भौतिक सामाग्री तयारी अवस्थामा राख्नका लागि थप समन्वयगर्नु पर्छ । निजी क्षेत्रमा स्वास्थ्यकर्मीको परिचालनका लागि सरकारी स्वास्थ्यकर्मी पाउने सुविधा तथा आपकालीन वीमा गरी निजिक्षेत्रसंग संकट व्यवस्थापन करार सम्झौता अगाडी बढाउनु पर्छ । कोरोना विरुद्धको लडाईमा सहभागि भएका स्वास्थ्यकर्मी र सुरक्षाकर्मीको मनोवल बढने गरी सेवा सुविधा तथा प्रोत्साहन काकार्यक्रम घोषणा हुन जरुरी छ ।
धनगढी तथा महेन्द्रनगरसमेत मास्क र स्नेटाइजर उपलव्धाको अभाव छ । मेडिकल मास्कसमेत स्वास्थ्यकर्मीले पाउन नसकेको गुनासो आईरहेको छन् । सुदूर पश्चिमका गाउँका दुरदराजमा रासन पानी मात्र अभाव होइन,हातधुने सावुनको सहज उपलव्धता छैन । त्यो सवै स्थानीय तहले व्यवस्थापन गर्नु सक्नु पर्छ ।
लकडाउनकै बीचमा सूदूरपश्चिम सरकारले एक हजार भन्दा बढी नागरिक उद्दार गरी घर पठायो । घर पठाएकामध्ये कैलाली लम्कीका एक जना संक्रमित फेला परे । सामान्य चेकजाँच गरी पठाईएको त्यसरीगाउँगाउँमापुगेका युवाहरुलाई पनि कोरोना संक्रमितहुन सक्ने त्रास बढेको छ । कंचनपुरका वेदकोटका कोराना संक्रमित महाकाली नदी तरेर नेपाल प्रवेश गरे । खुल्ला सिमाबाट त्यसरी अवैध वाटोबाट लुकीछिपी घर आएकाहरुबाट जोखिम एक दम बढेको छ । प्रदेश सरकारले स्थानियहरुको अगुवाईमा खोजी कार्य गर्नु पर्छ ।भारतवाट ज्यालामजदुरी गरी झन्डै एक लाख ५० हजार जति सुदूर पश्चिम नाकावाट नेपाली घर फर्किएकोतथ्यांङक सार्वजनिकभएको छ । भारत तथा विदेशवाट घर फर्किएका सवैलाई प्रत्येक वडामाउचितखानपिन र स्वाथ्य चेकजाँच सहितउनीहरु सवैलाईक्वारेन्टीनमा राख्नु पर्छ ।
सुदुर पश्चिम प्रदेशसंग जोडिएका भारतका नाकामा अलपत्र परेका नेपाली सुरक्षित उद्दार कार्यगर्नु पर्छ । भारतीयसिमामा क्षेत्र धार्चुला तथा लखिनपुर खिरीमा विभिन्न ठाउँमा रहेको क्वारेन्टीनमा रहेका नेपालीको खानपीन तथा वसोबास अवस्थाका बारेमा भारत सरकारका स्थानियतहसंग समन्वयगर्नु जरुरी छ । जनतालाई राज्य चाहिने विपदको घडीमा हो । नागरिकका लागि सरकार अभिभावक हो भन्ने महसुस जनतालाई यो वेलाहुन पर्छ ।